Dziennik wojenny 1942-1944

Dziennik wojenny to pierwsza publikacja dzienników po Wyrwanych stronach opracowanych i przygotowanych do druku przez samego Józefa Czapskiego (Zeszyty Literackie, 2010). Obejmuje on okres od marca 1942 roku, kiedy rozpoczynała się ewakuacja Armii Andersa z ZSRR do Iranu, przez Irak, Palestynę, Egipt, do marca 1944 roku we Włoszech, na dwa miesiące przed bitwą pod Monte Cassino. Notatki z rzeczywistości malarza i pisarza, którego codzienna uwaga dla świata przekraczała tumult historii.

„Ranek, ten tłum ludzi od początku i praca w tłumie, i ten kajet może jest naprawdę jedyną przystanią, zamkniętym na klucz pokojem, gdzie jestem sam. Może kiedyś po mojej śmierci  ktoś się zabierze do moich naskrobanych niewyraźnie dzienników. […] Ileż, ileż stron pisanych tylko dlatego, żeby siebie ratować od trudnych, drobnych przeżyć, drobnych ranek i ukłuć codziennych.” (fragment z Dziennika)

Nie wiadomo jak potoczyłyby się losy rękopisów Czapskiego, gdyby nie jego siostrzenica Elżbieta Colin-Łubieńska, która postanowiła ofiarować całość odziedziczonego po Józefie Czapskim archiwum Muzeum Narodowemu w Krakowie. Był to niezwykły i bezinteresowny gest, którego znaczenie dla kultury trudno przecenić. […] Częścią tej darowizny jest 275 woluminów dzienników przechowywanych obecnie w Archiwum Józefa i Marii Czapskich w MNK. Niniejsza edycja obejmuje cztery rękopiśmienne zeszyty z lat 1942–1944, które zostały odczytane i przepisane w ramach wieloletniego projektu badawczego Instytutu Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską.